Το περιστατικό που με έφερε αντιμέτωπο με την τεχνοφοβία είναι η αφορμή για το παρόν άρθρο. Πρόκειται για ένα πρόσφατο περιστατικό που συνέβη όταν προσπάθησα να ασκήσω το δικαίωμα και την υποχρέωση της ψηφοφορίας. Είναι δυστυχώς ένα φαινόμενο που απαντάται όλο και συχνότερα στην εποχή μας. Στο τέλος του άρθρου θα βρείτε και το σχετικό link με την δημοσιογραφική περιγραφή του περιστατικού στην ηλεκτρονική έκδοση της εφημερίδας “Καθημερινή”.

Χωρίς να θέλω να υποδυθώ τον ειδικό επί των ψυχικών και κοινωνικών θεμάτων, θα έλεγα οτι η τεχνοφοβία περιγράφεται στα λεξικά ως μια φοβία ή ακόμα και απέχθεια προς την τεχνολογία. Μάλλον προφανές για εμάς τους τυχερούς ελληνόφωνους, μια που ο όρος τεχνοφοβία είναι σύνθετη λέξη, προερχόμενη από τις λέξεις τεχνολογία και φοβία.

Οι άνθρωποι που πάσχουν από τεχνοφοβία, αντιλαμβάνονται την τεχνολογία σαν απειλή και αυτό τους προκαλεί άγχος και αβεβαιότητα.

Οι τεχνολογίες που μπορεί να προκαλέσουν τεχνοφοβία είναι διαφορετικές για κάθε άτομο και φυσικά για κάθε εποχή. Οι Λουδίτες του 19 ου αιώνα είναι μια συλλογική μορφή τεχνοφοβίας, (εκτός από πρώιμο συνδικαλιστικό κίνημα). Μπορεί να πρόκειται για έναν φόβο προς τους υπολογιστές ή γενικότερα για τις νέες συσκευές ή μηχανές -όπως για παράδειγμα συνέβη με τους Λουδίτες. Ακόμα και μια οικιακή καφετιέρα που διαθέτει περισσότερες λειτουργίες από το απλό “άνοιξε – κλείσε”, είναι αιτία δημιουργίας άγχους λόγω της τεχνολογίας. Σε κάποιους δημιουργεί κατάσταση τεχνοφοβίας η χρήση των κοινωνικών δικτύων. Όποια μορφή τεχνοφοβίας και να διακατέχει κάποιον, αυτή επηρεάζει σημαντικά την καθημερινότητα του και του περιορίζει ευκαιρίες σε σχέση με επαγγελματικές προοπτικές, την εκπαίδευση του και σίγουρα την κοινωνικοποίηση του.

Είναι η τεχνοφοβία παθολογική κατάσταση;

Από μια σύντομη – ερασιτεχνική θυμίζουμε- έρευνα, μπορούμε να πούμε οτι οι αιτίες της τεχνοφοβίας μπορεί να ποικίλουν. Κάποιοι μπορεί να την απέκτησαν μετά από αρνητικές προηγούμενες εμπειρίες και επαφές με την τεχνολογία. Κάποιοι άλλοι ανησυχούν για την απώλεια του ελέγχου, θεωρώντας οτι η τεχνολογία αποκτά έλεγχο της ζωής τους και τους υποκαθιστά μέχρι και στη λήψη αποφάσεων για καθημερινά, προσωπικά θέματα. Απορρύθμιση της ζωής, κοινωνική αγωνία είναι μερικές ακόμα από τις φοβίες αυτές.

Φυσικά, δεν μπορούμε να πούμε οτι η τεχνοφοβία είναι απαραίτητα κάτι παθολογικό. Κάποιοι μπορεί να έχουν συγκεκριμένες προτιμήσεις ή περιορισμένη άνεση με την τεχνολογία, χωρίς να μπορούμε να πούμε οτι πρόκειται για διαταραχή. Αν όμως η τεχνοφοβία προκαλεί σοβαρές δυσλειτουργίες και εμπόδια ή δυσαρέσκεια στην καθημερινότητα κάποιου, τότε καλό θα ήταν αυτός να ζητήσει βοήθεια από επαγγελματίες ψυχικής υγείας. Έτσι, υπάρχουν πιθανότητες να βελτιωθεί τόσο η δική του ζωή, όσο και η ζωή των γύρω του.

Φανταστείτε τώρα τις συνέπειες στην καθημερινότητα απλών πολιτών, όταν προσπαθώντας να επικοινωνήσουν ή να διαδράσουν με το δημόσιο μέσω της τεχνολογίας, έρχονται αντιμέτωποι με δημόσιο λειτουργό ο οποίος πάσχει από τεχνοφοβία. Φυσικά, με την στενή έννοια, το πιθανότερο είναι να βγει χαμένος ο απλός πολίτης, όπως εγώ που δεν κατάφερα να ψηφίσω. Με την ευρύτερη έννοια όμως, οι χαμένοι είναι πολλοί: Ο δημόσιος βίος, ο Νόμος, η Δημοκρατία, το περιβάλλον, η οικονομία. Και φυσικά, η ίδια η λογική.

Τεχνοφοβία και ναρκισσισμός

Τι γίνεται όμως αν εκτός από τεχνοφοβία, το ίδιο άτομο έχει και εμφανή συμπτώματα ναρκισσισμού; Κόλαση επί της γης. Αντιγράφουμε, για να μην ξεφύγουμε επιστημονικά: “Ο ναρκισσισμός είναι μια διαταραχή της προσωπικότητας όπου ο άνθρωπος έχει έναν υπερβολικό εγωκεντρισμό, έναν ανεύθυνο ενδοκοσμικό υπολογισμό και έλλειψη ενσυναίσθησης“.

Οι επιπτώσεις του συνδυασμού τεχνοφοβίας και ναρκισσισμού στο ίδιο άτομο μπορεί να έχουν ανυπολόγιστα αρνητικές συνέπειες στο περιβάλλον στο οποίο λειτουργεί το άτομο αυτό: Αντίσταση έως και απόρριψη της τεχνολογικής προόδου, διατήρηση παρωχημένων μεθόδων, δυσκολία προσαρμογής σε νέες πρακτικές ή καινοτομίες, επιθετικότητα προς αυτούς που προσπαθούν να συνδιαλλαγούν μαζί του, μεταξύ άλλων.

Για να αντιληφθούμε τις συνέπειες της επιθετικής τεχνοφοβίας, ας φέρουμε σαν παράδειγμα την εφαρμογή της τεχνολογίας στη μορφή του gov.gr και των ψηφιακών υπηρεσιών του, συμπεριλαμβανομένων των ψηφιακών ταυτοτήτων. Tα 160 εκατομμύρια ψηφιακά έγγραφα και τα 10 εκατομμύρια υπεύθυνες δηλώσεις και εξουσιοδοτήσεις που έχουν εκδοθεί από 8 εκατομμύρια Έλληνες πολίτες τα τελευταία 2 χρόνια, πόσους χιλιάδες τόνους χαρτί έχουν εξοικονομήσει από δένδρα που δεν χρειάστηκε να κοπούν, από πόσα εκατομμύρια τόνους διοξειδίου του άνθρακα έχουν γλυτώσει την ατμόσφαιρα, από πόσους βαθμούς αύξησης της θερμοκρασίας του πλανήτη από οχήματα που δεν χρειάστηκε να μετακινηθούν και από πόσα εκατομμύρια χαμένες ανθρωποώρες έχουν γλυτώσει την οικονομία της χώρας;

Αντιμετώπιση των προκλήσεων

Όσο καλά και να είναι κάποιος προετοιμασμένος οτι μπορεί να βρεθεί αντιμέτωπος με άτομα που περιγράφουμε εδώ, δεν είναι σίγουρο οτι θα μπορέσει να διαχειριστεί μια τέτοια πρόκληση. Η ενθάρρυνση της ανοιχτής συζήτησης, η παροχή πληροφοριών με επιχειρήματα και παραδείγματα, η εκπαίδευση με στόχο την ανάπτυξη δεξιοτήτων αξιοποίησης της τεχνολογίας μπορεί να βοηθήσει στη μείωση των ανησυχιών και των επιπτώσεων της τεχνοφοβίας με προσδοκόμενα αποτέλεσμα την ανοιχτή (όχι άκριτη) υιοθέτηση της τεχνολογίας.

Αν πάλι δεν λειτουργήσει τίποτα από τα παραπάνω, υπάρχουν και οι μηνύσεις, το τελευταίο όπλο του ενεργού και συνειδητοποιημένου πολίτη.

Διαβάστε εδώ τα πραγματικά περιστατικά που αποτέλεσαν την αφορμή για την συγγραφή του παραπάνω κειμένου. Το άρθρο υπογράφει η δημοσιογράφος Λίνα Γιάνναρου.